พื้นที่ราบลุ่มเชียงแสนและบริเวณข้างเคียงเคยมีมนุษย์เร่ร่อนอยู่อาศัยมาช้านานแล้ว
นับแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์เมื่อครั้งมนุษย์ยังดำรงชีวิตอยู่ในสังคมล่าสัตว์ ต่อเนื่องลงมา
ถึงสังคมเกษตรกรรม หรือราว 15,000 - 3,000 ปีมาแล้ว เพราะปรากฏหลักฐานเครื่องมือ
เครื่องใช้มนุษย์กระจัดกระจายอยู่โดยทั่วไปทั้งที่ลาดเนินเขาและริมฝั่งแม่น้ำ
ราวพุทธศวรรษที่ 17 - 18 ผู้คนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่นี้เริ่มรวมตัวกันหนาแน่นขึ้น ก่อตั้งเป็น
ชุมชนเมืองบนที่ลาดเนินเขาหรือที่ตอนริมฝั่งแม่น้ำ เมื่อพุทธศาสนาเริ่มแพร่ขยายเข้ามา
จึงเกิดความเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ ชุมชนเหล่านี้ได้หันมาเอาวัฒนธรรมทางพุทธศาสนา
พร่อมกับการก้าวเข้าสู่ยุคสมัยทางประวัติศาสตร์
ล่วงมาถึงปลายพุทธศวรรษที่ 14 พญาแสนภู กษัตริย์ราชวงศ์มังราย ทรงสร้างเมืองเชียงแสนขึ้น
ในบริเวณหมู่บ้านเล็กๆ ริมฝั่งแม่น้ำโขง เพื่อควบคุมไพร่พลเมือง ผลิตผลทางการเกษตร และ
เส้นทางการค้าของแคว้นโยนก อันเป็นถิ่นฐานดั้งเดิมแห่งบรรพบุรุษของพระองค์ในปี พ.ศ. 1871
ฐานะของเมืองเชียงแสนในระยะแรกมีความสำคัญค่อนข้างสูง เพราะเป็นเมืองลูกหลวงของ
อาณาจักรล้านนา กษัตริย์ราชวงศ์มังรายหลายพระองค์ อาทิ พญาผายู พญาคำฟู และพญากือนา
ต่างเสด็จมาครองเมืองเชียงแสน ก่อนที่จะเสด็จเสวยราชสมบัติ ณ เมืองเชียงใหม่
หลังจากต้นพุทธศวรรษที่ 20 ลงมาจนกระทั่งอาณาจักรล้านนาถูกพม่ายึดครองในปี พ.ศ. 2101
ฐานะของเมืองเชียงแสนก็ถูกลดลงเป็นเพียงเมืองสำคัญทางศาสนา และเมืองบริวารของอาณาจักร
กษัตริย์ล้านนามักจะส่งเชื้อพระวงศ์ และขุนนางมาปกครองเมืองแทนพระราชโอรส
ระหว่างพุทธศวรรษที่ 22 ถึงต้นพุทธศวรรษที่ 24 เมืองเชียงแสนกลับกลายเป็นเมืองสำคัญของทาง
ยุทธศาสตร์ที่ควบคุมพื้นที่ทางตอนบนของหัวเมืองฝ่ายเหนือ กษัตริย์พม่าได้ส่งกำลังเข้ามายึดเมืองไว้
ทางฝ่ายกรุงศรีอยุทธยาและธนบุรีต้องยกกองทัพมาปราบอยู่หลายครั้ง ล่วงมาปี พ.ศ. 2347
สมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้า
กรมหลวงเทพหริรักษ์ และพระยายมราช ยกกองทัพมาขับไล่ชาวพม่าออกจากเมืองเชียงแสนได้สำเร็จ
แล้วมีพระราชดำรัสให้เผาบ้านเมืองกวาดต้อนผู้คนอพยพไปไว้ตามหัวเมืองต่างๆ ในภาคเหนือ และ
ส่งลงมายังกรุงเทพฯ
ต่อมาเมือ่ปี พ.ศ. 2424 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้
เจ้าอินต๊ะ บุตรเจ้าบุญมา เข้าผู้ครองนครลำพูน นำราษฎรเมืองลำพูน เชียงใหม่ และลำปาง ขึ้นมา
ตั้งถิ่นฐาน ณ เมืองเชียงแสน และพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นพระยาราชเดชดำรง ตำแหน่งเจ้าเมือง
เชียงแสน เมื่อปี พ.ศ. 2438 ท้ายที่สุดเมืองเชียงแสนถูกยุบเป็นกิ่งอำเภอเชียงแสนหลวง ในปี พ.ศ. 2442
และได้ยกฐานะเป็นอำเภอเชียงแสน ขึ้นกับจังหวัดเชียงราย เมื่อวันที่ 9 เมษายน พ.ศ. 2500
ที่มา .... พิพิธภัณฑ์เชียงแสน
|
